نظام پیشرفته بهداشت ودرمان ترکیه در 18 سال قبل 

 Turkey  

انتخاب :دکتر رحمت سخنی از مرکز آموزشی درمانی امام خمینی (ره) ارومیه

 dr.rahmat.sokhani@gmail.com 

این مطالب با اینکه  مربوط به 18 سال قبل در مورد نظام ترکیه هست ولی به مراتب از نظام سلامت ایران دهها برابر پیشرفته تر و کار آمدتر است که توجه مسئولین بی مسئولیت و شعار ده نظام سلامت ایران را صد چندان می طلبد

تشکیلات خدمات بهداشتی درمـانی در ترکیـه اساسـا زیرمجموعه‌ای از وزارت سلامت (MOH) این کشور است که توسط سازمان تامین‌اجتماعی، دانشگاه‌ها، وزارت دفاع، پزشکان خصوصی، دندان‌پزشکان و داروسازان اداره می‌شود.

در ترکیه وزارت بهداشت نیز ارائه‌دهنده مراقبت‌های بیمارستانی، مراقبت بهداشتی و تنها ارائه‌کننده خدمات بهداشتی و درمانی است. اگرچه بیمارستان‌های خصوصی نیـز خـدمات ارائـه می‌دهنـد، ولـی ظرفیتـشان کـم اسـت. در سـطح مرکـزی، وزارت سلامت سیاست‌گذار سلامتی و ارائـه خـدمات بهداشـتی اسـت و در سـطح استانی، خدمات بهداشـتی و درمـانی از طریـق هیئت‌مدیره‌های سلامت استانی که از نظـر مـسئولیت، فرمانـداران اسـتانی هـستند، انجام می‌شود.

در ترکیه خدمات بهداشت و درمان ارائه‌شده توسط وزارت بهداشت و درمان به وسیله وزارت دارایی تامین مالی می‌شود. با این حال وزارت دفاع به طور مجزا به مراقبت از سلامت پرسنل و وابستگان نظامی می‌پردازد و شورای آموزش عالی مسئول بیمارستان‌های دانشگاهی است.

برخی از منتقدان نظام خدمات درمانی این کشور معتقدند که ساختار پیچیده خدمات درمانی ترکیه نشان‌دهنده آن است که براساس تحولات تاریخی شکل‌ گرفته و براساس فرآیندهای برنامه‌ریزی منطقی بهداشت و درمان شکل نگرفته است. گرچه خدمات درمانی توسط بخش‌های عمومی، نیمه‌دولتی، خصوصی و سازمان‌های بشردوستانه شکل گرفته، روابط میان این بخش‌ها چندان منسجم یا کنترل‌شده نیست.

کارشناسان می‌گویند با اینکه از زمان بهینه‌سازی حوزه سلامت در این کشور 12 سال می‌گذرد، نظام سلامت و درمانی این کشور همچنان دارای نواقص چشمگیری است. به ‌طور مثال در نظام سلامت ترکیه پزشک خانواده تعریف شده، اما نظام ارجاع ندارند. با این حال ترکیه به‌عنوان یک کشور درحال‌توسعه به‌خصوص در سال‌های اخیر سیاست‌های مختلفی را برای بهبود وضعیت بهداشت و درمان جامعه خود به اجرا گذاشته است.

دو دهه پیش نرخ مرگ‌ومیر مادران و نوزادان در ترکیه بسیار بالاتر از هر کشور دیگری در اروپا بود و امید به زندگی بسیار پایین بود. در سال 1999 این نرخ برابر با 40 مرگ در هر هزار تولد بود. در حالی که برای اتحادیه اروپا متوسط برابر با 9/4 بود و برای شرق اروپا این نرخ برابر بود با 11/3. حتی در مرکز اروپا این نرخ برای کشورهای تازه استقلال‌یافته برابر با 8/17 بود. این روندی بد برای ترکیه محسوب می‌شد. سازمان WHO  این نرخ را در سال 1998 برای ترکیه 130 در 100 هزار تعریف کرد. این نرخ از نظر این سازمان برای کشورهای اروپایی برابر 3/20 و برای کشورهای آسیایی برابر با 6/42 بود.

با این حال ترکیه در طول دهه گذشته رشد خوبی در حوزه سلامت داشت و نزدیک به 120 میلیارد دلار در این زمینه سرمایه‌گذاری کرد. به طوری که در این سال‌ها علاوه بر حوزه صنعت، بازار خوبی در کشورهای اطراف در این حوزه پیدا کرده است. حالا شرایط تا حدودی تغییر کرده و مهم‌ترین نشانه آن هم پایین بودن نرخ خدمات درمانی در این کشور است.

 41 درصد از هزینه سلامت مردم ترکیه با کمک مالیات تامین می‌شود و شرکت‌های بیمه تنها 31 درصد در هزینه‌های درمان نقش دارند. مردم ترکیه هم به طور متوسط حدود 28 درصد از این هزینه را می‌پردازند.

ترکیه در راستای ارتقای نظام خدمات درمانی خود و ارائه خدمات ارزان به مردم کشورش بر روی مالیات بر خودرو حساب ویژه‌ای باز کرد و با اینکه به لحاظ شاخص‌های کلان اقتصادی تفاوت چندانی با ایران نداشت کاری کرد تا دولت توانایی این را پیدا کند که حدود 72 درصد هزینه‌های درمانی مردم خود را پرداخت کند.

 نظام بیمه ترکیه با کمک بیمه‌های ملی و بیمه‌های خصوصی برای تامین رفاه مردم تلاش می‌کند و جالب اینجاست که دولت رقمی بیش از 80 درصد هزینه‌های دارویی مردم را متقبل می‌شود؛ موضوعی پراهمیت که در رضایت عمومی مردم از نظام خدمات درمانی این کشور تاثیر بسزایی دارد.

سبک ارائه خدمات بهداشتی درمانی در ترکیه مشابه سبک آمریکایی است، به‌طور مثال پزشکان این اختیار را دارند که هر دارویی را به هر مقداری تجویز کنند. البته مشروط به اینکه از داروی سوم به بعد، هزینه بیشتر از دریافت‌کننده دارو گرفته شود و پزشکان و گروه‌های ارائه‌دهنده خدمت در این خصوص محدودیتی ندارند، که این خود یک چالش در حوزه سلامت است.

ادغام سازمان‌های مختلف بیمه‌های اجتماعی شامل سازمان بیمه کارگران و اصناف با یکدیگر، فراهم آوردن زمینه فعالیت بیمه‌های درمانی خصوصی، فراهم آوردن زمینه استفاده از بیمارستان‌های دانشگاه‌ها و بیمارستان‌های خصوصی از سوی منسوبین بیمه‌های کارگری و اصناف، اجرای طرح بیمه درمانی همگانی برای نیازمندان از جمله فعالیت‌هایی است که مسئولان بهداشتی دولت آنکارا در راستای ارتقای نظام خدمات درمانی و بهبود وضعیت درمانی این کشور در سال‌های اخیر انجام داده‌اند.

حمایت از تاسیس بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی درمانی نیز بخشی از برنامه‌های دولت ترکیه برای بهبود کیفیت وضعیت بهداشت و درمان این کشور است.

ترکیه درمجموع یک هزار و  191 بیمارستان دولتی و متعلق‌به بخش‌خصوصی دارد که از این میزان 375 بیمارستان متعلق به بخش خصوصی و مابقی نیز بیمارستان‌های دولتی و متعلق به دانشکده‌های پزشکی ترکیه است

 تعداد بیمارستان‌های متعلق به وزارت بهداری ترکیه 836 بیمارستان است که استانبول با52، آنکارا 35، ازمیر 26، بورسا 22، قونیه 22 و بالیک اسیر با 21 بیمارستان بیشترین بیمارستان‌های دولتی را در خود جای داده‌اند.

تعداد تخت‌های بیمارستانی متعلق به بیمارستان‌های وزارت بهداشت در استانبول 18 هزار و 375، آنکارا 9 هزار و 944، ازمیر 6 هزار و ?788، بورسا 4 هزار و 597، آدانا 3 هزار و 552 و قونیه 3 هزار و 490 عدد استاحداث بیمارستان‌های خصوصی در ترکیه به‌خصوص بعد از دهه 1980 میلادی و به موازات اجرای سیاست اقتصاد آزاد از سوی تورگوت اوزال، رئیس جمهوری این کشور، از رشد قابل ملاحظه‌ای برخوردار بوده است.

ترکیه که در سال 2003، 142 بیمارستان خصوصی داشت اکنون با رشد بیش از دوبرابری این رقم را به بیش از 550 بیمارستان رسانده است. با این حال باید گفت در این کشور 75 درصد خدمات بهداشتی و درمانی از سوی دولت و دانشگاه‌ها ارائه می‌شود و تنها  23 تا  25 درصد این خدمات از سوی بخش خصوصی ارائه می‌شود
از جمله ضعف‌های نظام خدمات درمانی ترکیه تعداد پزشکان متخصص، پرستاران و دیگر کادرهای پزشکی و نیز سطح پایین آن‌ها بود. مسئله‌ای جدی که مقامات دولتی را بر آن داشت تا در گام‌های نخست به فکر چاره‌ای برای حل این معضل باشند. تصمیم‌گیری‌های درستی نیز صورت گرفت.

نظام آموزشی این کشور به‌یک‌باره از مسیر تئوریک به سمت مسیری تجربی و فعالیت دانشجویان پزشکی زیر نظر متخصصان اروپایی تغییر کرد و نسلی قدرتمندتر در نظام پزشکی این کشور پرورش یافت، نسلی که می‌توانست خود از تعلیم‌دهنگان نسل‌های بعدی باشد. همزمان تلاش شد با احداث مراکزی ویژه، امکان ارتباط کادر خدمات درمانی بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی با بنیادهای بزرگ پژوهشی حفظ شود تا نظام پزشکی این کشور قادر به حفظ ارتباط خود با مراکز پزشکی-پژهشی بین‌المللی باشد.

اما آموزش‌های بهداشتی- درمانی در این کشور تنها در سطح پیشرفته و مختص به کادرهای پزشکی نبود. در یک دهه اخیر شمار پزشکان مدرسه و مربیان بهداشت در ترکیه به طور چشمگیری افزایش یافت. کودکان و نوجوان ترک باید آموزش پیشگیری از بیماری و یا درمان برخی بیماری‌های جسمی و روحی را می‌دیدند و تحت عنوان بهداشت‌یار با مربیان بهداشت در مدارس فعالیت می‌کردند.

چنین اقدامی چند دستاورد مفید داشت؛ کودکان علاوه بر حفظ سلامت خود و خانواده، مسئولیت حفظ سلامت دیگر هم‌سن‌وسال‌های خود را بر عهده داشتند. اما آموزش به کودکان از دیگر سو منجر به ایجاد رغبت در نسل جدید برای حرکت در مسیر انتخاب رشته‌های پزشکی و زیرمجموعه آن‌ها و ادامه تحصیل در سطوح بالاتر می‌شد. همچنین دیگر تمام مسئولیت بهداشتی-درمانی در مدارس تنها بر دوش مربیان بهداشت نبود و کودکان باانرژی در این مسئولیت‌ها سهیم بودند.

وزارت بهداشت ترکیه برای رفع نیازهای درمانی در سطح ترکیه بیش از 6 هزار درمانگاه راه‌اندازی کرد که در آن‌ها دست‌کم یک پزشک اشتغال داشت. طبق طرحی که از سوی وزارت بهداری ترکیه ارائه شد در تمام مناطقی که جمعیت آن‌ها ?10 هزار نفر بود، دست‌کم یک درمانگاه دولتی تاسیس شد

اما یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت سیستم بهداشت و درمان ترکیه در دهه اخیر، مرهون هماهنگی و انسجام مجلس، دولت، سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیرندگان و بخش‌های مالی بود. به‌ طوری که تمام این بخش‌ها به ‌طور واحد عمل کردند. چراکه اکثریت مجلس دست حزب است و دولت نیز برآمده از حزب. بنابراین تصمیم‌سازی‌ها بسیار آسان صورت می‌گیرد و بخش‌های سیاست‌گذاری موضع دیگری نسبت به تصمیمات ندارند.

منبع :

http://namehnews.ir 

 http://rs272.parsiblog.com/ 

Dr.Rahmat Sokhani

Azerbaijan Orumieh